Odkrywcy czarnego zlota
Informacje praktyczne : 2-dniowy produkt turystyczny
Location: Bóbrka – Krosno - Sanok - Miková
Zalecany środek transportu: samochód, autobus
Opis produktu:
Trasa turystyczna Odkrywcy Czarnego Złota prowadzi przez najciekawsze i najważniejsze miejsca związane z powstaniem i rozwojem przemysłu naftowego. Jak to się stało, że właśnie tu powstała pierwsza kopalnia ropy naftowej na świecie? Czy rozwój przemysłu naftowego pozwolił wzbogacić się mieszkańcom regionu? Kim byli i jak potoczyły się losy odkrywców czarnego złota? Aby znaleźć odpowiedź na te pytania, odwiedzimy miejsca, które miały ogromny wpływ na rozwój światowej gospodarki, wejdziemy w buty odważnych przedsiębiorców i wynalazców oraz przeżyjemy przygodę, odkrywając intrygujące fakty z ich życiorysów.
Transgraniczny produkt turystyczny Odkrywcy Czarnego Złota składa się z 11 lokalizacji zarówno po stronie polskiej, jak i słowackiej, które przeniosą Was w czasy narodzin przemysłu naftowego. Życzymy udanego i emocjonującego podążania śladami Odkrywców Czarnego Złota.
Trasa:
1. dzień
➡️ Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce
Podróż szlakiem Odkrywców Czarnego Złota zaczynamy od Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce, które znajduje się na terenie najstarszej na świecie kopalni ropy naftowej. Tutaj narodził się przemysł naftowy. Kopalnia została założona w 1854 r. przez Tytusa Trzecieskiego – ziemianina z Polanki, Karola Klobassę-Zrenckiego – właściciela m.in. Zręcina i Bóbrki, filantropa, a także sadownika, oraz Ignacego Łukasiewicza – farmaceutę i wynalazcę lampy naftowej, twórcę przemysłu naftowego.
Na terenie muzeum ciągle pracują szyby wydobywające ropę naftową, co znaczy, że najstarsza na świecie kopalnia ropy naftowej wciąż jest czynna! Można tu poznać historię powstania kopalni, przebieg ewolucji sposobów wydobywania ropy naftowej, zobaczyć z bliska ogromne konstrukcje i maszyny wykorzystywane w przemyśle naftowym, wziąć udział w multimedialnych pokazach i poznać koleje rozwoju polskiego przemysłu naftowego od XIX do XXI w. Zalecany czas zwiedzania: 2 godz.
W muzeum polecamy:
- zwiedzanie jednej z czterech tematycznych tras z przewodnikiem,
- kopankę Franek – oryginalny, najstarszy szyb naftowy z XIX w.,
- kopankę Janinę, głęboką na 132 m, wciąż czynny szyb naftowy powstały ponad 100 lat temu,
- wiertnicę typu kanadyjskiego napędzaną lokomobilą parową,
- budynek administracyjny – dom Ignacego Łukasiewicza z multimedialnym pokazem.
➡️ Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bóbrce
Powstanie kopalni ropy naftowej pozwoliło wzbogacić się nie tylko jej założycielom, ale również lokalnej społeczności. Wielu okolicznych mieszkańców znacznie poprawiło swoją sytuację dzięki pracy w Bóbrce. Region zaczął się dynamicznie rozwijać. Żeby zrozumieć wagę, jaką pełniła dla lokalnej społeczności kopalnia, koniecznie trzeba się przyjrzeć dowodom na jej znaczenie. Najlepiej uczynić to w samej Bóbrce, gdzie znajduje się kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa wybudowany w 1908 r. Za budowę kościoła w znacznej części zapłacili jej mieszkańcy pracujący w przemyśle naftowym. W podzięce za Boże błogosławieństwo, którym była dla nich praca przy wydobyciu ropy naftowej, postanowili dołożyć się do budowy nowej świątyni. Nowej, gdyż do tego czasu stał w Bóbrce kościół drewniany. Ta przemiana miała być także podkreśleniem zmiany statusu materialnego mieszkańców. Nowy wysoki, murowany kościół widoczny już z daleka wysyłał wiadomość do przyjezdnych „U nas żyje się dostatnio”.
Oprócz symbolicznego znaczenia kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bóbrce ma kilka wspaniałych dekoracyjnych elementów, na które warto zwrócić uwagę. Wewnątrz świątyni znajdują się ponad 100-letnie malowidła wykonane przez malarza Jana Krupskiego, a piękne witraże stworzyli Józef Ostrowski oraz Stefan Matejko (tak, z tych Matejków!). Jak widać, w powstanie kościoła w Bóbrce zaangażowanych było wiele znakomitych postaci, co jedynie potwierdza możliwości finansowe mieszkańców i ogromne znaczenie kopalni dla regionu. Zalecany czas zwiedzania: 30 min
➡️ Pomnik Ignacego Łukasiewicza w Krośnie
Pomnik Ignacego Łukasiewicza znajdujący się przed krośnieńskim Urzędem Miasta jest dziełem Jana Raszki, wybitnego rzeźbiarza okresu dwudziestolecia międzywojennego. Oryginał pomnika został odsłonięty w 1932 r., w 50. rocznicę śmierci wynalazcy. Była to ogromna uroczystość. W ceremonii wzięło udział ponad 100 tys. osób! Dla porównania, Krosno zamieszkiwało ówcześnie 18 000 osób. Łukasiewicz z pomnika jest odlany z brązu i stoi na granitowym cokole. Palcem wskazuje na źródło ropy naftowej. Jest to najprawdopodobniej najstarszy z pomników tego wynalazcy. Pomnik został zniszczony w 1939 r. Po odbudowie odsłonięto go ponownie w 1973 r. Zalecany czas zwiedzania: 15 min.
FOTKA
Obiad
➡️ Budynek dawnego Towarzystwa Zaliczkowego w Krośnie
Oprócz rozwoju własnego biznesu, twórcy przemysłu naftowego prowadzili szeroką działalność charytatywną i prospołeczną, wspierali powstawanie nowych inicjatyw i rozwój społeczności lokalnych. Postanowili także włączyć się w działanie Towarzystwa Zaliczkowego, które powstało w Krośnie w 1874 r., 20 lat po otwarciu kopalni w Bóbrce. Czym było Towarzystwo Zaliczkowe? Instytucja zajmowała się udzielaniem kredytów i pożyczek. Finansowego wsparcia mogli w nim szukać drobni przedsiębiorcy i rzemieślnicy. Klobassa, Łukasiewcz i Trzecieski wspierali Towarzystwo największymi sumami.
Neorenesansowy budynek Towarzystwa Zaliczkowego stoi przy ul. Kapucyńskiej 1 i jest jednym z najciekawszych architektonicznie budynków Krosna. Efektowną dekorację gmachu stanowi sgraffitowy fryz ze scenami nawiązującymi do naftowego dziedzictwa regionu. Dekoracja ta dodaje mu kolorytu i podkreśla powiązanie budynku z historią nafty. Zalecany czas zwiedzania: 15 min.
➡️ Muzeum Podkarpackie w Krośnie / wystawa: Historia Oświetlenia
Pionier przemysłu naftowego w Europie – Ignacy Łukasiewicz – pochodzący z rodziny szlacheckiej herbu Łada polski farmaceuta i przedsiębiorca, zdobył rozgłos przede wszystkim dzięki destylacji ropy naftowej, wynalezieniu lampy naftowej i pionierskiej działalności w przemyśle naftowym. Wraz z rozwojem tego przemysłu rozwijał się także przemysł oświetleniowy wykorzystujący naftę jako paliwo. Obecnie mamy energooszczędne żarówki, halogeny, diody LED… Dawniej do oświetlania wykorzystywano świece i lampy naftowe. Muzeum Podkarpackie w Krośnie to najlepsze miejsce, aby przenieść się w czasie i odkryć czar zabytkowych wnętrz oświetlonych pięknymi lampami naftowymi.
Krosno jest dziś najważniejszym na świecie spadkobiercą tradycji wytwarzania lamp naftowych.
Muzeum Podkarpackie prezentuje wystawę Historia Oświetlenia z najliczniejszą i najbardziej efektowną kolekcją lamp naftowych w Europie. Zgromadzone tu eksponaty pochodzą z manufaktur z całego świata i prezentują różne style artystyczne. Szczególnie cenne są lampy salonowe i kolumnowe z 2. poł. XIX w., będące prawdziwymi dziełami sztuki. Zalecany czas zwiedzania:1,5 godz.
Warto odwiedzić:
- Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie (ul. Blich 1, Krosno)
- Muzeum rzemiosła w Krośnie (ul Piłsudskiego 19)
- Bazylika farna w Krośnie z XIV w. (ul. Piłsudskiego 5)
- Krośnieński Rynek otoczony zabytkowymi kamienicami, z których część posiada arkadowe podcienia
- Ruiny Zamku Kamieniec w Odrzykoniu
- Rezerwat skalny „Prządki” w Czarnorzekach
- Kościół w Haczowie (UNESCO)
- Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu (Żarnowiec 133)
- Dwór Szlachecki w Kopytowej (Kopytowa 1)
FOTO
Kolacja i czas wolny
2. dzień
Murowany dwór Trzecieskich w Polance liczy sobie ponad 200 lat. Działy się tutaj wydarzenia mające ogromne znaczenie dla rozwoju przemysłu naftowego.
W dworku w Polance Ignacy Łukasiewicz, Tytus Trzecieski (wtedy właściciel dworu) i Karol Klobassa-Zrencki utworzyli pierwszą na świecie spółkę, która miała na celu poszukiwanie i wydobywanie ropy naftowej. Trzecieski wniósł do spółki finanse, Klobassa-Zrencki roponośny obszar w Bóbrce, a Łukasiewicz objął kierownictwo nad projektem. Po założeniu spółki rozpoczęto działania, wynikiem których było powstanie kopalni w Bóbrce. W dworze, po pożarze własnego domu, przez 4 lata wraz z rodziną mieszkał Ignacy Łukasiewicz.
Kilkadziesiąt lat po śmierci założycieli kopalni została ona przejęta przez koncern naftowy Małopolska. Dyrekcja koncernu mieściła się wtedy w Pałacu Polanka, który obecnie jest czterogwiazdkowym hotelem łączącym uroki zabytkowego pałacu, piękno otaczającej przyrody i komfort luksusowego wellnes & spa. Zalecany czas zwiedzania:1 godz.
Foto
➡️ Rafineria Nafty Jedlicze i grób Tytusa Trzecieskiego
Około 9 km za Krosnem leży miejscowość Jedlicze, w której znajduje się czynna rafineria. Powstała ona na początku XX w. w pobliskim Borku, będącym obecnie dzielnicą miasteczka, po tym jak Jedlicze uzyskało dostęp do linii kolejowej, co stworzyło warunki komunikacyjne i transportowe. Rafineria Nafty została założona przez Hanowerskie Galicyjskie Gwarectwo Naftowe z siedzibą w Krośnie (należące do Węgierskiego i Galicyjskiego Towarzystwa Akcyjnego Przemysłu Naftowego w Budapeszcie, a od 1911 r. do Holendersko-Francuskiej Spółki „Du Nord”), dla której takie rozwiązanie było najbardziej opłacalne. Do 1912 r. dokonano dużej rozbudowy i modernizacji rafinerii. Produkowano w niej wówczas m.in. naftę, benzynę, tzw. olej niebieski, parafinę i asfalt. Dobry stan istniejącej techniki rafinerii pozwalał również na eksport produktów do Belgii, Francji, Holandii czy Niemiec. W kolejnych latach rafineria jeszcze kilkakrotnie przejmowana była przez różne firmy. W czasie II wojny światowej benzynę i olej na swoje militarne potrzeby produkowali w Jedliczu Niemcy. Od 1999 r. większościowym udziałowcem Rafinerii Nafty Jedlicze jest koncern PKN Orlen. |
Na cmentarzu komunalnym w Jedliczu (ok. 1,5 km od rafinerii) znajduje się grób Tytusa Trzecieskiego (ur. 28 grudnia 1811 w Bażanówce, zm. 24 grudnia 1878 w Polance), ziemianina, działacza filantropijnego, który położył podwaliny pod polski przemysł naftowy. Zalecany czas zwiedzania:1 godz.
Obiad
Miejsce pochówku dwóch pozostałych twórców przemysłu naftowego – Ignacego Łukasiewicza (oraz jego żony) i Karola Klobassy-Zrenckiego (w rodzinnej kaplicy) można łatwo odnaleźć w Zręcinie. Naprzeciwko cmentarza, w kościele pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika znajdują się pamiątkowe epitafia inskrypcyjne z portretami obu fundatorów kościoła malowanymi na blasze. Na ścianach prezbiterium, po lewej stronie przy wejściu do zakrystii umieszczono epitafium Karola Klobassy-Zrenckiego, a po prawej stronie przy wejściu do kaplicy – Ignacego Łukasiewicza.Zalecany czas zwiedzania:1 godz.
➡️ Źródło Bełkotka w Iwoniczu-Zdroju
W krajobrazie roponośnych pól Podkarpacia można zobaczyć wiele wciąż działających szybów naftowych i kiwonów*. Jednak ropa naftowa to nie wszystko. Znajduje się tutaj także wiele złóż gazu ziemnego. Najciekawsze z nich można zobaczyć w Iwoniczu-Zdroju – jednym z najstarszych, o ponad 430-letniej tradycji, uzdrowisk polskich, słynącym przede wszystkim z występowania licznych wód mineralnych używanych m.in. do picia, inhalacji, kąpieli i produkcji soli leczniczych. Dzięki temu powstało tu wiele sanatoriów z bogatą ofertą dla kuracjuszy.
W przyjemnym miejscu pośrodku lasu, na stokach góry Przedziwnej zobaczymy najstarsze i najsłynniejsze, a kiedyś także najcenniejsze lecznicze źródło w Iwoniczu-Zdroju. W tym miejscu możemy zaobserwować obecność podziemnych paliw, które są bogactwem Podkarpacia. Wydobywający się z dna gaz powoduje charakterystyczne bełkotanie wody i stąd wzięła się nazwa źródła, czyli Bełkotka. Kiedyś, za czasów jego odkrycia, gazu wydobywającego się z wodą było tak dużo, że za dobrą zabawę uchodziło jego podpalanie. Zalecany czas zwiedzania:1,5 godz.
Foto
Warto odwiedzić:
- zabytkowe centrum Iwonicza – Zdroju, w którym zachował się układ przestrzenny oraz zwarty zespół drewnianej zabudowy uzdrowiskowej z poł. XIX w. (Pijalnia Wód Mineralnych, Dom Zdrojowy, Wolla „Bazar” z wieżą zegarową, Stare łazienki),
- Zespół pałacowo-parkowy w Iwoniczu: park przydworski z XVIIIw., Pałac Zimowy, oranżeria, zbór ariański,
- Kościół Parafialny w Iwoniczu z bogatym barokowym wystrojem.
3. dzień
➡️ Powstanie i upadek kopalni ropy naftowej w Mikovej
W Mikovej po raz pierwszy na Słowacji zaczęto szukać ropę naftową. Występowanie ropy naftowej w Mikovej wiązało się z jej wydobyciem po północnej stronie Karpat w Krośnie. Znane są pierwsze pisemne zapisy już z 1684 r.; a potem z 1742 r., dokumentujące, że w tym czasie „rozpoczęto oczyszczanie ropy naftowej i jej destylacje” (Porada Miroslav, Z dejín ťaženia nafty na severnom Zemplíne Rusín 1995). Według kroniki miejskiej Mikovej przemysłowe wydobycie ropy naftowej rozpoczęto już w 1913 r. Były tam dwie studnie - Alexander Šandor i Magdalena, które należały do przemysłowego przedsiębiorstwa handlowego w Strážské. Później były własnością francuskiej firmy Societe petrole de Miková. W 1930 r. Wydobyto ropę naftową z ośmiu szybów. Łącznie wykonano 17 studni na głębokości od 50 do 250 metrów.
Ropa naftowa była już znana mieszkańcom Mikovej i okolic w XVIII wieku, a niektóre źródła podają, że jeszcze wcześniej. Z początku, miejscowa ludność nie znała właściwości ropy, dopiero z czasem odkryto, że można wyleczyć nią niektóre schorzenia zwierząt, nadaje się również do smarowania pojazdów i do podobnych celów. Miejsce, z którego tubylcy wydobywali czarną maź nazywano „Dychtivka” (smoła) a potokowi, gdzie płynęła niewielka ilość ropy naftowej – nadano nazwę Ripné (po rusińsku słowo ropa zostało tak przekształcone, ponieważ samogłoska „o” jest w zamkniętej sylabie wymawiana jako „i”').
Miková znana jest przede wszystkim z miejsca urodzenia rodziców Andy'ego Warhola, którym byli Ondrej Warhol i Júlia Závadská. W Medzilaborcach znajduje się Muzeum Sztuki Nowoczesnej Andy'ego Warhola. Zalecany czas zwiedzania: 2 godz.
➡️ Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku / ekspozycja naftowa
Z przemysłem naftowym silnie była związana również postać Wacława Wolskiego – polskiego inżyniera, wynalazcy i przedsiębiorcy naftowego. Opracował on m.in. hydrauliczną metodę wiercenia, w której po raz pierwszy woda została wykorzystana do poruszania świdra. Metoda ta została nazwana polską kanadyjką. W 1907 r. w czasie wiercenia szybu Wilno w rejonie borysławskim dowiercono się do głębokości 1000 m (typowe szyby dochodziły do 400 m). Dzięki roponośnym pokładom dzienna wydajność szybu wyniosła rekordowe 900 ton, co zmusiło innych producentów do podniesienia wydajności produkcji. W rezultacie w 1907 r. osiągnięto w Galicji wydobycie 120 tys. ton ropy, podczas gdy w 1906 r. było ono o połowę niższe. Niestety na taką ilość ropy nie było zbytu w zacofanej gospodarce galicyjskiej, co spowodowało gwałtowny spadek jej cen, a cały przemysł naftowy Galicji stracił na dochodowości. Z czasem okazało się również, że źródła ropy naftowej nie są nieskończone. Po wydobyciu surowca kolejne kopalnie były zamykane.
Część z urządzeń wykorzystywanych podczas wydobywania ropy naftowej jest dostępna dla zwiedzających w Muzeum Budownictwa Ludowego. W czerwcu 2004 r. został otwarty sektor naftowy, w którym prezentowane są wieże wiertnicze, szyb typu kanadyjskiego, kuźnia, różnego rodzaju kiwony, kieraty pompowe, m.in. drewniany z 1926 r., kotły, pompy tłokowe, trójnogi, żurawie, wozy żelazne do przewozu ropy. Wszystkie razem pokazują cały cykl wydobywczy ropy. Prawdziwym rarytasem jest kocioł parowy lokomobilowy z 1919 r. z podwoziem wyprodukowanym w Fabryce Wagonów i Maszyn w Sanoku oraz autentyczny wóz maziarski z Łosia k. Gorlic, jakiego w swoich zbiorach nie ma żadne muzeum naftowe na świecie. Czas zwiedzania: 2 godz.
Kolacja i powrót
